دیرگیر کننده بتن چیست؟
دیرگیر کننده بتن یا کندگیرکننده بتن (ریتاردر Retarder) یکی از افزودنیهای بتن است که به منظور ایجاد تاخیر در بندش در بتن مورد استفاده قرار میگیرد. دیر گیر کننده بتن که در بازار بیشتر با نام ریتاردر شناخته میشود با ایجاد واکنشهای مختلف در بتن از بندش زود بتن جلوگیری میکند. علاوه بر این یکی از مهمترین ویژگیهای دیرگیر کنندهها یا کندگیر کنندهها در بتن کاهش دمای بتن است که خود عامل اصلی افزایش زمان بندش در بتن است. دیرگیر کنندهها در بتن به صورت پودر و مایع وجود دارند. در این مقاله با انواع دیرگیرکنندها و ویژگیهای آن آشنا خواهیم شد. همچنین از نحوهی مصرف و نگهداری آن نیز خواهیم گفت.
دیر گیر کننده بتن چیست؟ همان طور که میدانید بتن در شرایط مختلف مورد استفاده قرار میگرد. شرایط آب و هوایی مختلف، طولانی بودن زمان انجام پروژه، میزان استفاده از بتن در پروژه و بسیاری از عوامل دیگر مسبب میشود که استفاده از بتن بدون دیرگیر کننده ممکن نباشد. برای مثال در زمانی که حجم بتن ریزی در پروژهها بالا باشد، چندین تراک میکسر در انتظار برای استفاده قرار دارند، در این حالت نیاز است که تراکهای دیگر تا زمان استفاده به بندش نرسند تا پمپاژ بتن به سادگی و راحتی انجام گیرد. همچنین در حالت اجرای بتن ریزی در ارتفاع همیشه نیاز است که بتن سیالیت کافی را داشته باشد تا به پمپ فشار وارد نشود. یا در شرایط آب و هوایی گرم، برای جلوگیری از تبخیر آب موجود در دوغاب و تاخیر در تبخیر آن تا زمان اجرای امل پروژه از دیرگیرکننده بتن استفاده میشود.
مکانیزم دیرگیر کننده
مکانیزم یا علمکرد دیرگیرکننده به این صورت است که با اضافه شدن به مخلوط سیمان، آب و ادتیوهای دیگر فرآیند انجام هیدراتاسیون کند میشود در نتیجه دورهی گیرش بتن با تاخیر مواجه میشود. دیرگیر کننده بتن شامل ترکیباتی آلی و معدنی است. این افزودنی روند ایجاد مقاومتهای مکانیکی کوتاه مدت در بتن را به تاخیر میاندازد اما پس از مدتی کوتاه بتن با همان روند طبیعی خود رشد مقاومت را از سر میگیرد و به مقاومت نهایی میرسد. قابل ذکر است که نوع سیمان در فرآیند عملکردی بتن تاثیر ویژهای دارد. سیمانهایی با C۳A پایین و قلیاییت کمتر به نسبت سیمانهای با مقدار C۳A بالا و قلیاییت بیشتر، دیرگیری بیشتری خواهند داشت. تنها به این دلیل که C۳A کم، میزان کمتری افزودنی به .خود جذب میکند. بنابراین نوع سیمان در نحوه عملکرد دیرگیرکننده میتواند موثر باشد.
چه زمانی از دیرگیرکننده بتن استفاده میشود؟
دیرگیرکنندهها همان طور که از نامشان مشخص است میتوانند بندش یا گیرش سیمان را تحت تاثیر خود قرار دهند و ان را به تاخیر بیاندازند. از جمله مهمترین مصارف دیرگیرکنندهها در بتن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
بتن ریزی حجیم
در بتن ریزیهای حجیم به دلیل ایجاد کاهش دما و کنترل آن از کندگیرکنندهها یا ریتاردرها استفاده میشود. شاید جالب باشد که بدانید در بتن ریزیهای حجیم دمایی که به علت آبگری سیمان ایجاد میشود اختلاف دمایی را بین هسته بیرونی و میانی به وجود میاورد که در نهایت منجر به ترک خوردگی حرارتی میشود. این موضوه یکی از عمدهترین دلائل استفاده از ریتاردرها در بتن ریزی حجیم است.
پرداخت بتن نما
زمانی که برای انجام عملیات عمرانی و… نیاز به این داشته باشیم کهسطح دیرتر خشک شود یا به اصطلاح بتن دیرتر به گیرش برسد از ریتاردرها استفاده میشود تا رویهی بعدی بتواند پیوند بهتری با بتن برقرار کند.
بتن ریزی برای دیوارهای بزرگ
در بتن ریزیهای بزرگ و حجیم دمای بتن بسیار بالاست. به همین خاطر به علت کاهش انحراف سازه بتنی و ایجاد یک گیرش تدریجی در بتن به آن کندگیر کننده اضافه میشود تا علاوه بر کنترل اختلاف دما، سازه پیوستگی لازم را داشته باشد.
بتن ریزی قالب لغزنده
همان طور که گفتیم بدیهی است که استفاده از کندگیرکنندهها یا ریتاردر در بتن مانع از گیرش آن میشود از این رو برای اینکه بتن با توجه به وزن مخصوص بتواند به خوبی فضاهای خالی را پر کند و پمپاژ ان به بهترین شیوه انجام شود از دیرگیرکننده استفاده میشود. در این حالت چسبندگی بین آرماتورها، فولاد و… با بتن به شدت افزایش پیدا میکند.
مشخصات فنی دیرگیرکننده بتن
آنچه مطابق استاندارد برای دیرگیرکنندهها وجود دارد عبارت است از:
دیر گیرکننده یا ریتاردر | ||
---|---|---|
ویژگی | جامد (پودر) مایع | مایع |
رنگ | سفید | قهوهای |
وزن مخصوص | ۱.۱±۰.۰۲ گرم بر سانتی متر مکعب | ۱ گرم بر سانتی متر مکعب |
pH | ۸±۱ | ۸±۱ |
میزان کلراید | فاقد یون کلر | فاقد یون کلر |
دیرگیر کنندهها از چه موادی تشکیل میشوند؟
به صورت کلی دیرگیر کنندهها از دو نوع کلی مواد تشکیل میشوند، آلی و معدنی اما پرکاربردترین مواد آلی و معدنی در ساخت و تولید دیرکننده بتن عبارت است از:
مواد معدنی
بورات ها، فسفاتها و نمکهای قلع، سرب، مس و روی از مهمترین و پرکاربردترین مواد معدنی مورد استفاده برای تولید ریتاردرها هستند.
مواد آلی
کربوهیدارت ها (قندها)، فسفونات ها، لیگنوسولفونت ها، اسیدهای هیدروکسی کربوکسیلیک و نمکهای آنها از پرکاربردترین مواد آلی در ساخت ریتاردرها هستند. از این بین لیگنوسولفوناتها از مهمترین و جزو نسلهای نخست ریتاردرها محسوب میشوند اما با توجه به قیمت مناسب و کاربری بالا همچنان مورد استفاده قرار میگیرند.
همچنین از دیگر موادی که میتوان به عنوان دیرگیرکننده استفاده نمود یا در تولید از آن استفاده میکنند میتوان این گونه نام برد:
- ترکیبات شناخته شده شیمیایی در دیرگیر کننده ها
- نمک و مشتقات نمک با اسیدهای لیگنوسولفونات و لیگنوسولفونات
- نمکهای آلی فسفونات
- هیدروکربنهایی مثل شیره ذرت (Cn(H2O)N)
- نمکهای اسید (هایدروکسیلیت)، کربوکسیلیک و مشتقات آن
- کربوهیدارتها، پلی ساخاریدها، گلوکناتها و ...
- نمک نفتالین سولفونیک اسید
بهترین دیرگیرکننده بتن در ایران
معروفترین و پرکاربردترین دیرگیرکننده در ایران که جزو قدیمیترین دیرگیرکنندهها نیز محسوب میشود، شکر است. قندها معروف به کربوهیدارتها جرو موادی هستند که در دیرگیرکننده بتن استفاده میشوند. قندها به دو دسته کلی تقسیم میشوند، کاهنده و غیر کاهنده. آزمایشات علمی و عملی بسیاری بر روی این دو نوع قند انجام شده است که نشان داده قندهای کاهنده میتوانند دیگیرکنندههای باثباتتری در بتن باشند. شکر نیز میتواند یک دیرگیرکننده بسیار خوبی باشد اما با توجه به حساسیت بالای آن و نیاز به بررسیهای آزمایشگاهی بهتر است پیش از استفاده به صورت عملی، ان را تحت آزمونهای استاندارد قرار داد و پس از ان استفاده نمود. برای مثال استفاده از یک درصد وزنی شکر در سیمان، میتواند منجر به تاخیر حداقل ۴ تا حداکثر ۱۴ساعته در بتن شود.
مزایای استفاده از دیرگیرکننده
دیرگیرکننده مزایای بسیاری دارد و به همین خاطر امروزه در بسیاری از پروژههای بتن ریزی مورد استفاده قرار میگیرد. از مهمترین مزایای ریتاردرها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایجاد تاخیر در بندش سیمان (با توجه به میزان مصرف به میزان دلخواه
- افزایش مقاومت بتن نهایی
- امکان ایجاد شرایط لازم برای استفاده از بتن در شرایط آب و هوایی خاص و ویژه
- مانند مناطق گرمسیری و مناطق بادگیر
- حمل و نقل طولانی مدت بدون آسیب به ویژگیهای بتن
- جلوگیری از ایجاد ترکهای سطحی ناشی از جمع شدگی
- ایجاد فرصت لازم برای پمپاژ و اجرای بهتر و با دقت پروژه
- کنترل دمای آبگیری
- بهبود بتن ریزی دیوارهای عظیم و حجیم و همچنین شمعها
- افزایش قابل توجه زمان کارآیی بتن
- افزایش و بهبود پرداختپذیری در بتن
- کاهش دمای هیدراتاسیون سیمان و کاهش فشار به میکسر
- کاهش رئولوژی بتن و پمپاژ بهتر
- کاهش اثرات مربوط به جمع شدگی خمیری و حرارتی در بتن
کاربرد ریتاردر در بتن ریزی
مهمترین کاربردهای ریتاردر در بتن ریزی عبارت است از:
- امکان ایجاد فاصله زمانی برای بتن ریزی یک دست و متناسب
- امکان حمل بتن آماده به مناطق صعب العبور بدون آسیب رسیدن به ویژگیهای ساختاری و نهایی بتن
- جلوگیری از ترکهای حرارتی
- بتن ریزی بدون دردسر و آسان در مناطق گرمسیری
- بتن ریزیهای حجیم که نیاز به یکدستی ساختاری در بتن برای بندش وجود دارد
معایب استفاده از دیرگیرکننده بتن
طبیعی است که استفاده از هر نوع افزودنی میتواند معایب و مزایای بسیاری داشته باشد اما در مورد ریتاردر میتوان گفت مزایای بسیار آن در بیشتر پروژهها بر معاییب آن پیشی میگیرد و استفاده از آن را مقرون به صرف میکند. اما در هر صورت مهمترین معایب استفاده از ریتاردر یا دیرگیرکننده عبارت است از:
- تاخیر در بندش در صورت عدم رعایت استاندارد تا چندین روز و حتی عدم بندش
- ایجاد تاثیر بر روند بتن ریزی
نقش ریتاردر بر بتن چیست؟
به صورت کلی میتوان چهار عامل هم را برای درک بهتر نقش ریتاردر یا دیرگیرکننده در بتن نام برد که عبارت است از:
سطح بتن
تاخیر در بندش بتن باعث میشود که حبابهای موجود در بتن به سطح بیآیند و در نتیجه جاگیری بتن بهتر صورت گیرد و سطح رویی بتن بهتر شود.
دوام
ریتاردر یا دیرگیرکننده باعث میشود که تخلخل بتن به کمترین میزان برسد. با تاخیر در بندش حبابها به سطح میآیند و بتن نفوذپذیری کمتری دارد و از این رو دوام و سختی آن بهتر میشود.
جمع شدگی و کنترل ترک خوردگی در بتن
یکی از معضلات بتن گیرشهای متفاوت در بخشهای مختلف است. همگن بودن بتن حاوی ریتاردر باعث میشود که بتن حاوی دیرگیرکننده به شکل قابل توجهی با کاهش ترکهای حرارتی و جمع شدگی همراه باشد.
مقاومت نهایی
با توجه به تاخیر در بندش بتن در مقایسه با بتنهای بدون ریتادر، در آزمونهای آزمایشگاهی و پروژههای عملی، بتنهای حاوی دیرگیرکننده مقاومت بالاتری را کسب میکنند.
عوامل بیرونی موثر در بتن ریزی با دیرگیرکننده
مهمترین عوامل موثر بر بتن ریزی با دیرگیرکننده عبارتاند از:
- عوامل محیطی مانند دما، شرایط جوی و…
- سرعت وزش باد
- ماشین آلات مورد استفاده
- تجهیزات تولید و انتقال بتن
- مهارت نیروهای اجرایی در بتن ریزی
روش مصرف دیرگیرکننده در بتن چگونه است؟
به صورت کلی میتوان گفت روش مصرف دیرگیرکننده به نوع آن بستگی دارد آن چنان که گفتیم دیرگیرکننده ها دو نوع جامد(پودر) و مایع دارند. دیرگیرکننده مایع بهتر است ابتدا با آب مخلوط شود و تا سیال یک دست و همگن و بدون فوم ایجاد شود. سپس سیمان به تدریج به آن افرون شود(در اینجا ذکر این نکته جایز است که بهتر است دیرگیرکننده به عنوان آخرین افزودنی به آب اضافه شود.). همچنان میتوان گفت به علت حساسیت در استفادهی بیش از حد دیرگیرکننده (استفاده بیش از حد ممکن است منجر به معکوس شدن نتایج مورد انتظار شود) میبایست این کار توسط نیروی انسانی کاربلد و ماهر انجام پذیرد. برای دیرگیرکننده مایع بهتر است نخستین افزونه باشد که به آب اضافه می شود و پس از آن سایر ادیتوها و سیمان به آن برا تشکیل یک سیال یا دوغاب بتن همگن افزوده شوند.
راهنمای مصرف دیرگیرکننده
شیوهی مصرف استاندارد دیرگیرکننده آن است که پیش از مصرف آن را تحت آزمونهای استاندارد آزمایشگاهی قرار داد. ما به شما توصیه میکنیم که با توجه به وجود استانداردهای بین المللی و استاندارد ملی ایران، پیش از استفاده و اجرا پروژه ابتدا خود، دیرگیرکننده را آزمایش کنید. آزمونهای پیش از مصرف کمک میکند تا از کیفیت ماده آگاه شوید. پس از آن با استفاده از مواد آزمایشگاهی استاندارد شبیهسازی با مواد آزمایشگاهی را برای بتن انجام دهید. پس از اخذ جوابهای مناسب و بالاتر از حداقل معیارهای استاندارد، با استفاده از مواد موجود در پروژه یک بار دیگر اقدام به انجام آزمونهای آزمایشگاهی نمایید. پاسخهایی آزمایش به کارفرما میتواند نشان دهد که آب محل اجرای پروژه، تفاوت سیمان و سایر ادیتوهای احتمالی و مورد نیاز پروژه در صورت وجود در بتن حاوی دیرگیرکننده به چه میزان میتواند منجر به افت یا افزایش کیفیت بتن شود. در این حالت به نظر میرسد در صورت اخذ جواب مناسب اقدام به اجرای پروژه کار درستی باشد. در هنگام عملیات و اجرای پروژه دیرگیرکننده بسته به نوع دیرگیرکننده از ۱ الی 3 درصد وزنی سیمان به ملات یا دوغاب افزوده شود. کارفرما میتواند پس از شروع فرآیند اختلاط و حداکثر ۵ دقیقه از شروع فرآیند اختلاط اقدام به برداشتن نمونه اولیه برای بررسی همگن شدن سیال نماید. تا زمانی که همگن شدن کامل در دوغاب ایجاد نشده باشد استفاده از بتن حاوی دیرگیرکننده نمیتواند کارفرما را به پاسخ نهایی مناسبی در مورد سختی و مقاومت بتن برساند. اما در مورد میزان مصرف ۱ الی 3 درصدی پیشتر گفتیم، میبایست متذکر شویم که این یک میزان ثابت و همیشگی برای تمامی پروژهها ویژگیهای خاص و محیطی آن نیست. ممکن است شرایط آب و هوایی، نوع مواد اولیه مورد استفاده چون آب و سیمان و سایر افزودنیها به میزانی بر روی خواص بتن نهایی تاثیر گذار باشند پس در مواقعی میتوان با درصد وزنی بالاتر یا پایینتر نیز به پاسخ مناسبی و شاید فوق العادهای رسید اما نمیتوان این موضوع را تعمیم داد و همیشه از آن به عنوان یک مستند نام برد. از این خاطر است که ما در بتن شیمی ماهان همیشه به آزمونهای آزمایشگاهی پیش از انجام پروژه و پس از انجام پروژه تاکید میکنیم. کارفرمایان و متقاضیان مصرف دیرگیرکننده در پروژه میتوانند با برقراری تماس با متخصصین واحد فنی و فروش ما در بتن شیمی ماهان نیز اطلاعات بسیاری را در مورد آزمونهای استاندارد و نحوه دستیابی به نتایج بهتر تماس حاصل فرمایند.
نکات ایمنی استفاده از دیرگیرکننده
در مورد نکات ایمنی هنگام استفاده از دیرگیرکننده میبایست گفت که نوع دیرگیرکننده میتواند بر نحوهی اجرای پروژه و نکات ایمنی آن موثر باشد. اما به صورت کلی توصیه میشود که:
- به هنگام استفاده از دیرگیرکننده دستکش، ماسک و عینک ایمنی استفاده شود.
- در صورت بلع به نزدیک ترین پزشک مراجعه شود.
- در صورت ورود به چشم، به سرعت چشمها میبایست شست و شو شوند و پس از آن به پزشک برای بررسیهای بیشتر مراجعه شود.
نگهداری و بسته بندی دیرگیرکننده
دیرگیرکننده میبایست به دور از اشعه مستقیم خورشید نگهداری شود. دمای مورد نظر برای نگهداری بهینهی این دیرگیرکننده ۵ تا ۳۵ درجه سانتی گراد است. در صورت باز شدن بستهبندی میبایست کاملا مصرف شود یا به صورت کامل و بدون این که هوایی رد و بدل شود، درب آن به خوبی بسته شود. باز بودن درب دیرگیرکننده مایع میتواند از میزان آب موجود در آن بکاهد و در نتیجه منجر به کاهش کارآیی آن شود. شرکت بتن شیمی ماهان قابلیت و تونایی دارد که علاوه بر بستهبندیهای معمول بنا بر درخواست مجریان و کارفرما در بستهبندیهای دلخواه دیرگیرکننده مایع و پودر را به شرکتها و سازمانها و اشخاصی که در زمینه و صنعت ساخت و ساز فعالیت دارند ارایه کند. بستهبندیها کاملا استاندارد است. بشکه و ظروف بستهبندی با رعایت استانداردها و با کمترین خطای خط تولید عملیاتی پر شده و تحویل میشود.
خرید دیرگیرکننده
همان طور که میدانید بازار رقابتی و درخواست بالای این ماده مسبب شده است که تعدادی از افراد بدون رعایت استاندادرهای موجود و حتی وجود آزمایشگاه در کارگاه تولیدی؛ و تنها با استفاده از یک فرمول ثابت اقدام به تولید و عرضه به بازار دیرگیرکننده نمایند. اما به به شما مشتریان به هیچ عنوان چنین خریدی را توصیه نمیکنیم. برای خرید مطمئن دیرگیرکننده بهتر است پیش از خرید ابتدا مواردی چون شماره ثبت، شماره ثبت کارگاهی و وجود آزمایشگاه در کنار خط تولید شرکت تولید کننده را بررسی کنید. علاوه بر این در صورت امکان از امکانات و خط تولید دیرگیرکننده بازدید نمایید. هم چنین میتواند رزومهی شرکت تولید کننده را بررسی کرده و پس از آن اقدام به خرید نمایید. شاید بتوان گفت رزومه و همکاری شرکت تولید کننده دیرگیرکننده با شرکتهای بزرگ بتواند دلیل خوبی برای همکاری باشد. با این حال سازمان ملی استاندارد و وزارت صنعت و معدن و تجارت اقدام به ارایه مجوز برای واحدهای تولید کننده این دیرگیرکننده مینماید. پس بهتر است پیش از خرید دیرگیرکننده این مجوز را نیز بررسی کنید. علاوه بر این موضوع همکاران ما در تیم فروش و فنی شرکت بتن شیمی ماهان در تمامی ساعات اداری و روزهای هفته میتوانند به شما کمک کنند. کافی است با ما تماس بگیرید تا از مشاورههای رایگان ما برای خرید دیرگیرکننده بهرهمند شوید.
قیمت دیرگیرکننده
به صورت کلی میتوان چند عامل را در قیمت نهایی برای دیرگیرکننده مهم شمرد و بیان کرد. این نکات عبارتاند از:
- شرکت تولید کننده
- برند تولید شده
- نحوهی بستهبندی و ارسال
- ضمانت کیفیت و بازگشت
- کیفیت محصول تولید شده
- کیفیت مواد اولیه مورد استفاده برای تولید دیرگیرکننده
- مواد اولیه
- خط تولید و دستگاههای میکسر
- پرسنل خط تولید ماهر
- آزمایش های مربوط به پیش از تولید، حین تولید و پس از تولید دیرگیرکننده
علاوه بر این موارد ما میتوان به جد بگوییم که هیچ ارزانی بیحکمت نیست! بهتر است پیش از خرید چشم بیسته و تنها به دلیل ارزان بودن قیمت دیرگیرکننده، موارد و جزییات مختلفی را بررسی کنید. زیرا خرید اشتباه میتواند یک فرآیند اجرای پروژه را به خطر بیاندازد و خسارت مالی و جانی بسیاری را به بار آورد.
استاندارد دیرگیرکننده
مهمترین استانداردهای فوق دیرگیرکننده عبارت اند از:
- ASTM C-494 Type B
- ASTM C-494 Type D&G
- آیین نامه بتن ایران
سوالات متداول
چند نوع دیرگیرکننده وجود دارد؟
دیرگیرکننده به دو صورت جامد یا پودری و مایع وجود دارد.
میزان مصرف دیرگیرکننده چقدر است؟
میزان استاندارد مصرف دیرگیرکننده ۱ الی ۳ درصد وزنی سیمان است اما همان طور که گفتیم میتواند با توجه به پروژه و سایر ادیتوهای مورد استفاده تغییر کند.
آیا استفاده از دیرگیرکننده میتواند در بتن ایجاد مشکل کند؟
قطعا اگر شرایط نگهداری دیرگیرکننده مناسب نباشد و علاوه بر این دیرگیرکننده استاندارد نباشد میتواند منجر به مشکلاتی در پروژه شود. همچنین استفاده غیر مهندسی نیز میتواند منجر بهعدم بندش در بتن شود.
قیمت دیرگیرکننده به چه عواملی بستگی دارد؟
مهمترین عامل در قیمت دیرگیرکننده مواد اولیه است.