فهرست مطالب
ایمنی ساختمان‌های صنعتی
برای طراحی ساختمان‌های صنعتی آگاهی و آشنایی دقیق از عملیات کارخانه‌ای که در آن احداث خواهد شد از شروط اساسی طراحی ساختمان آن است. اما در بخش ایمنی ساختمان صنعتی چه نکاتی مهم است؟ کارفرما می‌بایست به چه نکاتی توجه کند؟ کدام تجهیزات می‌بایست مورد توجه بیشتری قرار بگیرند تا امینی به خوبی تامین شود؟ با ما همراه باشید تا علاوه بر شناخت درست از تجهیزاتی که به ایمنی کمک می‌کنند به صورت کلی با استانداردهای ایمنی نیز آشنا شویم.
استانداردهای ایمنی ساختمان صنعتی شامل چه بخش‌هایی می‌شود؟
ابتدا و پیش از بررسی استانداردهای ایمنی و لزوم رعایت آن در ساختمان ما بهتر است با سطوح مختلف موجود در یک ساختمان و تجهیزات مورد نیاز آشنا شویم. سطح مورد نیاز فضاهای یک ساختمان صنعتی بر اساس فضای مورد احتیاج عبارت‌اند از:
- ماشین آلات
- تولید سالانه
- تعداد کارگران و کارمندان شاغل
- انبارهای مورد نیاز
- رستوران
- آشپزخانه
تاسیسات جنبی کارخانه و سرویس‌های مورد نیاز (توالت ها، دوش ها، آسانسور، پله و…) و در نهایت فضای سیرکولاسیون مناسب که با توجه به عملکرد کارخانه، تعیین می‌شود. هم چنین نیازمندی‌های ویژه‌ای که در رابطه با ساختمان‌های صنعتی از نظر بهداشت و سلامتی و رفاه کارگران و کارمندان آن مطرح می‌شود که عبارت‌اند از:
- حداکثر رطوبت مصنوعی
- سطوح روشنایی مورد نیاز
- تهویه مناسب
- دوش‌ها و سرویس‌ها
- رختشویخانه
- مجزاسازی بخش ماشین آلات
- خروجی‌های فرار در مواقع آتش سوزی
- در نظر گرفتن حداقل فضای مورد نیاز افراد (معمولاً ۱۱ متر مربع برای هر نفر)
- گرم‌سازی و خنک‌سازی هوای کارخانه
- تهیه و تامین آب آشامیدنی مورد نیاز
- حفاظت از تصادفات
- تاسیسات آتش نشانی
- بخش کمک‌های اولیه
در طرح‌بندی بخش‌های مختلف و عرض مسیرهای گذرگاه‌ها با توجه به نوع ماشین آلات و فضای کار سیرکولاسیون مناسبی را باید در نظر داشت. فضاهای انبار – وسایل حمل و نقل و ماهیت کارخانه مشخص کننده تعداد طبقات آن است و با توجه به این موارد ساختمان را یک طبقه – دو طبقه یا بصورت ساختمان آشیانه‌ای احداث می‌نمایند ارتفاع بخش‌های مختلف یک کارخانه با توجه به فونکسیون آن تعیین می‌شود. در صورت یکه طراحی یک ساختمان صنعتی به طور صحیح و دقیق انجام شود. باعث ایجاد شرایط کاری مناسب و در نتیجه کارایی بهتر و افزایش تولیدات کارخانه خواهد بود.
به طور معمول برای استفاده بهتر از نور آفتاب سیستم طراحی ساختمان‌های صنعتی باید به صورتی باشد که طول آن ها (جهت نورگیرها) به سمت شمال و جنوب قرار داده شود و در حقیقت بتواند از نور شمال و جنوب کجاست بهره گیرد، جهت توسعه درساختمان‌های صنعتی را نیز همواره بایستی در نظر گرفت.
در مورد پنجره‌های ساختمان‌های صنعتی باید سعی شود که نور مورد نیاز را به داخل ساختمان هدایت نماید. پنجره‌های فلزی با شیشه‌های شفاف سیم دار ارحج‌تر هستند. ابعاد شیشه‌های پنجره‌ها در صنایع سنگین ۲۰٪ متر مربع و در کارخانه‌های ساکت و کم سرو صدا ۶۰٪ الی ۸۰٪ مترمربع در نظر گرفته می‌شوند. بایستی سعی شود ⅓ سطح پنجره‌ها برای تهویه باز باشند.
مقررات حفاظتی و ایمنی ساختمان کارگاه ها
کلیه ساختمان‌های دائمی و موقتی و مؤسساتی که مشمول مقررات قانون کار هستند باید از نقطه نظر ساختمانی واجد استحکام کامل بوده و در محاسبه پایه و سقف و کف‌ها رعایت نکات زیر بشود:
- تحمل فشار ناشی از حداکثر بارها و اشیاء ثابت و متحرک
- تحمل فشار ناشی از ریزش برف – باران- یخبندان – باد و طوفان
- تحمل فشار ناشی از بارهای معلق
- اتاق‌ها و محل کار دائم باید لااقل ۳ متر از کف تا از سقف ارتفاع داشته و فضای آن باید برای حداکثر اشخاص که در آن محل کار می‌کنند برای هر نفر ۱۲ متر مکعب کمتر نباشد.
کف‌سازی
کف اطاق‌ها و قسمت هائی که محل عبور کارگران بوده یا برای حمل و نقل مواد تخصیص داده شده بایستی صاف و هموار بوده و عاری از حفره و سوراخ – برآمدگی ناشی از پوشش بی‌تناسب مجاری- میخ و پیچ و مهره و لوله – دریچه یا برآمدگی و برجستگی و هرگونه موانعی باشد که ممکن است موجب گیر کردن و یا لغزیدن اشخاص شود.
- کف اطاق‌ها و راهروها و پیاده روها نباید در شرایط عادی هیچ گونه لغزندگی داشته باشد.
- محل‌های رفت وآمد، حمل و نقل مواد و همچنین جهت حرکت اصلی با علامت‌گذاری توسط رنگ مشخص روی زمین معلوم و روشن باشد.
- کف کارگ‌ها بایستی قابل شستشو بوده و در مواردی که نوع کار موجب ریخته شدن آب در کف شود بایستی شیب کافی داشته باشد که آبها را بسمت مجاری فاضلاب هدایت نماید.
پلکان‌ها
- کلیه پلکان‌ها – سکوها- و پاگردها باید استحکام کافی داشته باشد و تحمل فشار و سنگینی بارهای عادی را داشته باشد.
- پلکان‌ها و سکوهایی که از مصالح مشبک ساخته شده‌اند ابعاد چشمه‌های آن نباید از ۲۵ میلیمتر تجاوز نماید تا اشیاء متفرقه امکان سقوط از آن را نداشته باشند.
- طول پلکان‌ها با استثنای سرویس یا امدادی نباید در هیچ مورد از۹۰ سانتیمتر کمتر باشد.
- اختلاف سطح بین دو پاگرد نباید هیچ گاه از۷۰/۳ متر تجاوز کند.
- غیر از پلکان‌های سرویس یا امدادی عرض هر پایه بدون محاسبه حاشیه یا برآمدگی آن نباید از ۳۳ سانتیمتر کمتر باشد و ارتفاع پله بین۱۴ تا ۲۹ سانتیمتر خواهد بود.
- کلیه پلکان‌ها بایستی از طرف پرتگاه به وسیله نرده‌های مخصوص پلکان حفاظت شوند.
آیین نامه و مقررات حفاظتی ساختمان کارگاه‌ها
آیین نامه و قوانین موجود برای حفاظت و ایمنی در ساختمان و کارگاه را می‌توان به صورت‌های مختلف بررسی کرد. در این بررسی نکات که در آینده خواهیم گفت مهم‌ترین بخش هستند.
۱۶۰۰۳ ماده ۳
اتاق‌ها و محل دائم باید لااقل ۳ متر از کف تا سقف ارتفاع داشته و فضای آن برای حداکثر اشخاصی که در آن محل کار می‌کنند برای هر نفر ۱۲ متر مکعب کمتر نباشد.
تبصره ۱: در محاسبه متر مکعب فضا، حجم اشغال شده بابت اثاثیه ماشین آلات و مواد ولوازم چیزی کسر نمی‌شود.
تبصره ۲: درساختمان هائی که ارتفاع هر طبقه ازفضای کار از ۴ متر متجاوز باشد برای محاسبه حجم لازم فقط تا ارتفاع ۴مترمنظور و محاسبه می‌شود.
۱۶۰۰۴
در فضای کارگاه نصب ماشین آلات یا قرار دادن اشیاء و محصولات نباید مزاحمتی برای عبور و مرور یا کارگران ایجاد نماید.
۱۶۰۰۷ ماده ۷
کف اتاق‌ها و راهروها و پیاده روها باید در شرایط عادی هیچ گونه لغزندگی داشته یا از مصالحی ساخته و یا از موادی‌اندود شده باشند که در نتیجه رفت و آمد ایجاد ناراحتی و گرد و خاک و ساییدگی و در نتیجه لغزندگی ایجاد شود.
۱۶۰۰۹ ماده ۹
کف کارگاه‌ها بایستی قابل شستشو بوده و در مواردی که نوع کار موجب ریخته شدن آب در کف شود بایستی شیب مناسب داشته باشد که آبها را به سمت مجاری فاضلاب هدایت نماید.
۱۶۰۲۸ ماده ۲۸
عرض پلکان‌ها به استثنای پلکان‌های سرویس یا امدادی نباید در هیچ مورد از ۹۰ سانتیمتر کمتر باشد.
۱۶۱۳۰ ماده ۱۳۰
برای کارگرانی که درخارج از سالن‌ها و در محوطه کارخانه و اطراف ساختمان‌ها (در فضای آزاد) مشغول کار هستند می‌بایستی حفاظ و سایبان پیش بینی شود.
۱۶۱۳۱ ماده ۱۳۱
قسمت‌های روباز و اطراف کارخانه که عنوان حیاط دارد باید همیشه طوری ساخته شود که آب در کف آن نماند و گل نشود و همیشه اوقات نظیف و تمیز باشد تا رفت و آمد به ساختمان‌های کارخانه و حمل و نقل مواد و تجهیزات مختلف آن‌ها بسهولت صورت گیرد.
۱۶۱۳۳ ماده ۱۳۳
چنان چه در صحن کارخانه گودال مانند: چاله، حفره و چاه و نهر وجود داشته باشد باید روی دهانه آن‌ها با وسایل محکم و اطمینان بخش مسدود شود یا اطراف آن‌ها نرده محکمی نصب شود.
۱۶۱۶۵ ماد ه۱۶۵
حداقل عرض گذرهای بین ماشین آلات تاسیسات و یا انبوه مواد درکارگاه‌ها ۶۰ سانتیمتر است.
چک لیست مربوط به ایمنی ساختمان
پس از بررسی استاندارد و رعایت آن‌ها بهتر است یک یا چند سوال را به صورت فهرست‌وار از خود بپرسید تا بتوانید نسبت به اجرای ایمنی مطمئن شوید. تجربه و بررسی‌های ما نشان می‌دهد که سوالات زیر می‌تواند به شما بسیار کمک کند. یافتن پاسخ مناسب برای این دست سوالات شما را به سمت ایمنی بیشتر و محل کار ایمن‌تر و حفظ جان و مال در ساختمان کمک می‌نماید.
- آیا برای هر کارگر حداقل ۱۲ متر مکعب فضا در نظر گرفته شده است؟
- آیا دیواره‌ها کف و سقف طوری طراحی شده که از رطوبت و گرما و سرما جلوگیری کند؟
- آیا کف کارگاه هموار و بدون حفره است؟
- آیا کف کارگاه طوری طراحی شده که قابل شستشو باشد؟
- آیا کف کارگاه موجب لغزیدن کارگران می‌شود؟
- آیا محل‌هایی را که دارای دریچه‌هایی درکف است به وسیله در پوشش‌های پوشیده شده است که کارگر به داخل آن سقوط نکند؟
- آیا دستگیره پوشش دهانه‌ها به سمت بیرون قرار ندارد؟
- آیا در اطراف دهانه‌ها مرده که ارتفاع آن ۹۰ سانتیمتر است قرار دارد؟
- آیا حداقل عرض پلکان عمومی ۱۲۰ است؟
- آیا در سقف کارگاه حداقل ارتفاع ۳ رعایت شده است؟
- آیا در کارگاه‌ها به اندازه کافی در و پنجره برای ورود نور وجود دارد؟
- آیا در اطراف پلکان‌هایی که بیش از ۴ پله دارند در طرف باز آن نرده محکم نصب شده است؟
- آیا درهای خروج اضطراری برای مواقع خطر در نظر گرفته شده است؟
- آیا از علائم و راهنما در محیط کارگاه برای جلوگیری از خطر استفاده شده است؟
